Sửa Nghị định 20: Vẫn phải đảm bảo mục tiêu chống chuyển giá

Tập đoàn Than khoáng sản có lợi thế vay vốn hơn các DN thành viên hoặc các DN tư nhân.

Đây là quan điểm được nêu tại cuộc tọa đàm của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) về hướng sửa đổi NĐ 20, diễn ra ngày 26/12. 

Nâng trần chi phí vay, chỉ khoảng 3,4% DN FDI bị điều chỉnh

NĐ 20 ra đời với mục tiêu cao nhất là chống chuyển giá/chuyển nợ với mục đích trốn tránh thuế. Đối tượng điều chỉnh của NĐ 20 là các DN có giao dịch liên kết. Liên quan đến việc chống chuyển nợ/lãi vay, khoản 3, điều 8 của NĐ 20 quy định tổng chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ chỉ được khấu trừ thuế nếu không vượt quá 20% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng với chi phí lãi vay và chi phí khấu hao trong kỳ (EBITDA). 

Điều khoản trên của NĐ 20 gặp khá nhiều phản ứng từ các DN trong nước vốn dựa nhiều vào vay nợ, đặc biệt là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước có giao dịch liên kết giữa các thành viên. Trong khi đó, các công ty đa quốc gia, DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) không có nhiều ý kiến về vấn đề này. 

Tại cuộc tọa đàm, PGS.TS Phạm Thế Anh cho rằng, trước tiên NĐ 20 không có mục đích cản trở việc vay nợ để thực hiện sản xuất kinh doanh, mà chỉ hạn chế việc vay nợ giữa các bên có liên kết nhằm chống hành vi trốn tránh thuế. Số liệu thống kê những năm gần đây cho thấy, tỷ trọng nhóm DN có hệ số nợ/vốn chủ sở hữu > 3 và tỷ lệ lãi vay/EBITDA > 20% trong khu vực DN nhà nước (DNNN) là lớn nhất (lần lượt là gần 20,5% và 19,4% trung bình trong giai đoạn 2013 - 2016). Còn ở khu vực DN FDI, tỷ trọng DN có tỷ lệ lãi vay/EBITDA > 20% chỉ là 5,5% ở khu vực ngoài nhà nước 5,3%. DNNN cũng là nhóm DN có nhiều hoạt động liên kết nhất thông qua mô hình tập đoàn và tổng công ty. Đây chính là lý do tại sao NĐ 20 gặp nhiều sự phản đối từ nhóm DN này. 

Từ những phân tích số liệu DN giai đoạn vừa qua, PGS.TS Phạm Thế Anh chỉ ra rằng, số DN FDI thực sự chịu sự điều chỉnh của NĐ 20 còn rất thấp. Do vậy, muốn chống được hành vi trốn thuế rất phức tạp của khu vực FDI và cả khu vực DN trong nước hiện nay, không nên nâng mức khống chế tỷ lệ lãi vay/EBITDA được khấu trừ thuế từ 20% lên 30%. Lý do là khi nâng lên như vậy sẽ “vô hiệu hóa” mục tiêu chống chuyển giá của NĐ 20. Số DN FDI khi đó chịu điều chỉnh của NĐ này chỉ khoảng 3,4%, như vậy có nguy cơ để lọt nhiều DN có hành vi trốn tránh thuế. 

Tạo sân chơi bình đẳng giữa các DN

Ngoài việc hạn chế hành vi trốn tránh thuế, việc hạn chế mức trần lãi vay được khấu trừ thuế còn làm tăng khả năng cạnh tranh của các DN trong nước với các DN FDI vốn có lợi thế hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn trên thị trường quốc tế hoặc từ các công ty mẹ ở nước ngoài. Tương tự, nó cũng giúp làm tăng khả năng cạnh tranh của các DN tư nhân với DNNN vốn có lợi thế hơn về khả năng tiếp cận các nguồn vốn. 

“Rõ ràng, việc những tập đoàn như Điện lực Việt Nam hay Than khoáng sản Việt Nam đứng ra vay nợ rồi cho các công ty thành viên vay lại sẽ dễ dàng và hưởng lãi suất ưu đãi hơn rất nhiều so với việc từng công ty thành viên đi vay, tạo ưu thế lớn so với các DN tư nhân trong nước. Do vậy, việc thắt chặt trần lãi vay được khấu trừ thuế từ các giao dịch liên kết chính là góp phần làm giảm những lợi thế của FDI với DN trong nước, của DNNN với DN tư nhân, tạo sân chơi bình đẳng hơn giữa các loại hình DN” - ông Phạm Thế Anh nhận xét. 

Thậm chí, chuyên gia này còn đề nghị nên có lộ trình giảm tỷ lệ này xuống thấp hơn nữa và tiến tới loại bỏ hoàn toàn việc khấu trừ lãi vay giữa các công ty liên kết. Đối với những khoản vay độc lập cũng nên được khống chế ở một mức trần nào đó để đảm bảo cấu trúc tài chính lành mạnh của các DN, và cả hệ thống ngân hàng. Liên quan đến điều này, nhiều nước OECD hiện nay đã đưa ra quy định về vốn mỏng dựa trên một tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu nhất định (phổ biến là 3). Bất kỳ DN nào có hệ số nợ/vốn chủ sở hữu vượt mức quy định thì phần lãi phải trả đối với phần vốn vay vượt quá quy định sẽ không được khấu trừ thuế. “Thị trường chứng khoán không thể phát triển và DN không thể bớt phụ thuộc vào vốn vay tín dụng nếu không có những quyết sách và định hướng rõ ràng làm lành mạnh hệ thống tài chính” - ông Phạm Thế Anh nói.

Tuy nhiên, không nâng trần chi phí lãi vay không có nghĩa là NĐ 20 đã hoàn toàn hợp lý. Để tạo điều kiện cho DN tuân thủ tốt nghị định và tránh được những rào cản, vị chuyên gia đề xuất một số sửa đổi, trong đó có việc khống chế trần chi phí lãi vay cần được áp dụng cho tất cả các DN. Tuy nhiên, chi phí lãi vay từ các giao dịch độc lập không nên được điều chỉnh tại nghị định này. Chi phí lãi vay từ các hợp đồng vay nợ ký kết trước thời điểm NĐ 20 có hiệu lực nên được khấu trừ toàn bộ. Đồng thời, để tạo thuận lợi cho các DN mới thành lập, hay lĩnh vực cần khuyến khích, nên cho phép các DN được chuyển phần chi phí lãi vay chưa được khấu trừ vào một số năm tiếp theo (có giới hạn). Thời hạn kết chuyển có thể là 5 năm và chỉ áp dụng với những DN mới thành lập hoặc có đầu tư lớn vượt một con số nhất định.

H.Y