Hội thảo: "Tiền lương và năng suất lao động ở Việt Nam"
06:40:00 13/09/2017
Sáng ngày 13/9/2017, tại khách sạn Sheraton Hà Nội, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đã phối hợp với Văn phòng JICA tại Việt Nam tổ chức Hội thảo: “Tiền lương và Năng suất Lao động ở Việt Nam” nhằm công bố kết quả nghiên cứu.
Tài tài liệu hội thảo bản Tiếng Việt TẠI ĐÂY, bản tiếng anh TẠI ĐÂY.
Trong suốt thập kỷ qua, tiền lương tối thiểu tại Việt Nam đã liên tục tăng, dẫn tới việc tăng chi cho lương từ phía doanh nghiệp. Tuy năng suất lao động tăng trung bình khoảng 4,4% trong giai đoạn 2004-2015, lương trung bình của người lao động có xu hướng tăng nhanh hơn, khoảng 5,8% hàng năm theo báo cáo của ILO. Việc lương tối thiểu tăng gấp đôi trong thời kỳ này đã làm dấy lên các lo ngai về ảnh hưởng của nó tới việc làm và đầu tư của doanh nghiệp nói riêng và của cả nền kinh tế nói chung.
Trong bối cảnh đó, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), dưới sự hỗ trợ của JICA Việt Nam, đã tổ chức nghiên cứu thực chứng về các xu hướng gần đây của lương tối thiểu, lương trung bình và năng suất lao động, và các tác động của tăng lương tối thiểu tới hành vi của doanh nghiệp và cả nền kinh tế. Để có các phân tích đầy đủ, nhóm nghiên cứu đã sử dụng các mô hình kinh tế lượng kết hợp với phỏng vấn sâu doanh nghiệp và các bên liên quan. Kết quả nghiên cứu dự kiến sẽ đóng góp vào các thảo luận chính sách liên quan tới điều chỉnh tiền lương và và tăng cường khả năng cạnh tranh của Việt Nam với các nước trong khu vực.
Mở đầu buổi hội thảo, Ngài Fujita Yasuo - Trưởng đại diện văn phòng JICA tại Việt Nam - đại diện nhóm tài trợ cho dự án đã có phần phát biểu khai mạc tại hội thảo. Ngài Fujita Yasuo khẳng định tốc độ tăng lương tối thiểu khá nhanh so với năng suất lao động của VN và khuyến nghị Chính phủ cần đưa ra chính sách thay đổi, tránh tăng lương nhanh mà không gắn với cải thiện năng suất lao động, gắn với cạnh tranh của doanh nghiệp. Từ các tính toán, một số chuyên gia đến từ Nhật Bản khuyến cáo Chính phủ điều chỉnh lương tối thiểu cần phù hợp với điều kiện tăng trưởng như năng suất, không nên coi lương tối thiểu là công cụ bảo trợ xã hội thuần túy đối với người lao động. Thậm chí, có thể tính đến việc giảm lương tối thiểu cho phù hợp với năng suất lao động.
Sau phần phát biểu của ngài Yasuo, TS. Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, TS. Yamauchi Futoshi - Chuyên gia Ngân hàng Thế giới tại Washington DC và TS. Đinh Tiến Dũng - Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc Gia Hà Nội, đã trình bày tóm tắt các kết quả của nghiên cứu "Tăng trưởng tiền lương và năng suất lao động ở Việt Nam".
TS Nguyễn Đức Thành cho biết trong giai đoạn 2004-2015, năng suất lao động của Việt Nam tăng đáng kể với mức tăng trung bình đạt 4,4%. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng bình quân của lương (5,8%) vượt tốc độ tăng năng suất lao động. Theo tính toán từ bộ số liệu Điều tra doanh nghiệp, trong giai đoạn 2004-2009, lương trung bình tăng chậm hơn năng suất lao động. Tuy nhiên từ năm 2009, tốc độ tăng lương trung bình vượt tốc độ tăng năng suất lao động.
Tiến sỹ Futoshi Yamauchi, Chuyên gia cao cấp của Ngân hàng Thế giới (WB) đưa ra tính toán, khi lương tối thiểu tăng 1%, lương trung bình sẽ tăng 0,32%, việc làm giảm 0,13%. Cùng đó, chi phí cho bảo hiểm xã hội tăng 0,14%, còn lợi nhuận của doanh nghiệp giảm 2,3%. Lương tăng tác động tới doanh nghiệp tư nhân nhiều hơn doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). “Tăng lương sẽ khiến các doanh nghiệp phải đầu tư máy móc để thay thế nhân công, gây ra tình trạng sa thải lao động, thiếu việc làm”, ông Futoshi Yamauchi nói.
Theo TS Nguyễn Tiến Dũng, hiện vẫn có khoảng 50% lao động Việt Nam không được ký kết hợp đồng. Số lao động này chủ yếu làm việc tại các hộ kinh doanh gia đình, lao động tự do, lao động làm việc tại các khu vực kinh tế nhỏ và vừa, đương nhiên không thuộc phạm vi áp dụng của mức lương tối thiểu vùng, như vậy việc điều chỉnh tiền lương tối thiểu hiện nay không đảm bảo phân phối công bằng giữa lao động của các khu vực kinh tế.
Sau phần trình bày của các diễn giả, nghiên cứu được phản biện bởi các chuyên gia: GS. Ohno Kenichi - Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc gia Nhật Bản (GRIPS), TS. Hồ Đình Bảo - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân và TS. Lương Minh Huân - Phó Viện trưởng Viện Phát triển Doanh nghiệp, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI).
GS Kenichi Ohno - Viện nghiên cứu chính sách quốc gia Nhật Bản, cho rằng báo cáo nêu trên đưa ra đánh giá tương đối toàn diện, trong đó có nội dung quan trọng là không nên coi lương tối thiểu như chính sách xã hội. "Việt Nam cần có cơ quan nghiên cứu cải thiện năng suất lao động. Singapore nhấn mạnh năng suất lao động từ khi lập quốc; Ethiopia có nhu nhập bình quân đầu người đạt 700 USD và đang yêu cầu JICA hỗ trợ tăng năng suất lao động", ông Ohno nói và nhấn mạnh, năng suất lao động là chìa khóa phát triển trong bối cảnh hiện nay của Việt Nam.
TS Hồ Đình Bảo, Trường đại học Kinh tế Quốc dân khuyến nghị,thông điệp quan trọng nhất là làm thế nào để cải thiện năng suất lao động của Việt Nam. Báo cáo tiếp cận từ góc độ của DN nhiều hơn so với góc độ của người lao động cũng như cơ quan hoạch định chính sách, nếu chúng ta có đánh giá từ nhiều khía cạnh sẽ thuyết phục hơn.Đồng tình với thông điệp của báo cáo đưa ra, PGS, TS Hồ Đình Bảo cho rằng, việc đưa ra các giải pháp cải thiện năng suất lao động Việt Nam mới là điều căn bản. Bản thân chính sách tiền lương tối thiểu là hướng đến xã hội. Đánh giá tác động của tiền lương tối thiểu cần nhìn ở nhiều góc độ khác nhau.
Sau phẩn bản biện của ba chuyên gia là phần thảo luận mở với các đại biểu tham dự. Nghiên cứu vinh dự có được sự tham gia góp ý của rất nhiều chuyên gia kinh tế như Ông Trương Đình Tuyển - Trưởng nhóm tư vấn kinh tế Thủ tướng nhiệm kỳ 2011 - 2016, Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành, Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ, Ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, TS. Nguyễn Việt Cường - Phó viện trưởng Viện Chính sách Công và Quản lý,... Các chuyên gia đã đưa ra rất nhiều ý kiến hay mà sau này nhóm nghiên cứu sẽ tổng hợp và chỉnh sửa báo cáo phù hợp.
Media clipping
Pháp Luật - Lương công nhân không đủ sống sao so sánh với Thái Lan