Dịch corona khiến ngành nông nghiệp khó khăn chồng chất khó khăn

Nhà báo Lưu Quang Định, Tổng Biên tập Báo Nông thôn Ngày nay tặng hoa cho các khách mời tham dự toạ đàm trực tuyến “Virus Corona tác động thế nào tới kinh tế Việt Nam?” do Báo Nông Thôn Ngày Nay/Điện tử Dân Việt tổ chức  (Ảnh: Phạm Vũ Hưng)

Bệnh dịch do virus Corona tác động như thế nào tới kinh tế Trung Quốc và tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong quý I và cả năm 2020? Giải pháp nào khi xuất khẩu nông sản bị đình trệ?

Đây là chủ đề của cuộc toạ đàm trực tuyến “Virus Corona tác động thế nào tới kinh tế Việt Nam?” đang diễn ra do Báo Nông Thôn Ngày Nay/Điện tử Dân Việt tổ chức từ 9h00 - 11h30 sáng nay 6/2.

Toàn cảnh toạ đàm trực tuyến “Virus Corona tác động thế nào tới kinh tế Việt Nam?". (Ảnh: Phạm Vũ Hưng).

Đặng Kim Sơn và bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch Công ty CP Bagico, trò chuyện trong buổi toạ đàm

Chưa 1 đầy tháng tính từ thời điểm ghi nhận trường hợp tử vong đầu tiên do nhiễm viruss Corona (nCoV), dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (nCoV) đã lan ra nhiều thành phố của Trung Quốc và 26 quốc gia, vùng lãnh thổ bên ngoài lục địa Trung Quốc.

Theo số liệu từ Cơ quan Y tế Quốc gia Trung Quốc, tính đến sáng 5/2, đã có 24.536 ca nhiễm virus Corona và 492 ca tử vong được xác nhận trên toàn cầu. Đại dịch Corona được nhiều chuyên gia kinh tế thế giới đánh giá có mức độ tác động còn lớn hơn so với năm 2003 khi có đại dịch SARS.

9:00

Toàn cảnh toạ đàm trực tuyến “Virus Corona tác động thế nào tới kinh tế Việt Nam?". (Ảnh: Phạm Vũ Hưng). 

9:45

TS. Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) tại toạ đàm. (Ảnh: Phạm Vũ Hưng).

TS Nguyễn Đức Thành: Chúng ta biết rằng đánh giá chung, dịch bệnh lần này nghiêm trọng hơn dịch SARS năm 2003. So sánh có thể thấy, thời điểm hiện tại, nền kinh tế Trung Quốc đã lớn hơn, quy mô so với nền kinh tế thế giới rất rõ ràng dẫn đến tỉ lệ tác động cũng sẽ lớn hơn rất nhiều.

Bên cạnh đó, vai trò của Trung Quốc trong chuỗi giá trị toàn cầu hiện rất quan trọng, tác động của bệnh dịch lần này sẽ làm các thị trường như nguyên liệu, sản xuất, lao động sẽ bị xáo trộn.

Một điểm khác nữa và tôi đánh giá là nghiêm trọng, năm 2003 nền kinh tế Trung Quốc đang trong thế đi lên, năm nay lại đang đi xuống. Nếu nền kinh tế đang đi lên thì khi có dịch bệnh sẽ không bị ảnh hưởng mạnh, năm nay đang đi xuống dẫn tới nhiều tác động tiêu cực.

Việc thứ 2 liên quan đến thương chiến Trung - Mỹ trong 2 năm qua khiến nền kinh tế Trung Quốc đi xuống rất nhiều. Ngoài ra, ảnh hưởng đến nền kinh tế Trung Quốc trong sự kiện lần này từ mạng xã hội rất khác, năm 2003 không có mạng xã hội, đến 2004 Facebook mới xuất hiện. Ảnh hưởng của truyền thông, MXH theo 2 hướng, một mặt làm cho thông tin dịch bệnh bị thổi phồng. Tuy nhiên, một mặt vẫn cần những thông tin từ MXH để từ người lao động, doanh nghiệp nắm bắt được các quyết định.

Hiện nay, các xí nghiệp ở Trung Quốc đang thiếu người nghiêm trọng, giống như tình trạng sau Tết phải tăng giá cho dịch vụ osin. Những doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Trung Quốc, kể cả ở những vùng xa xôi, không liên quan đến dịch bệnh cũng tăng giá 150% lương cũng không có người đến làm. Với tình trạng chi phí lao động tăng vọt mà không tìm được người dẫn đến doanh nghiệp phải dừng hoạt động, giao thương cũng đã dừng rồi.

Có thể thấy, chính sách để hỗ trợ của bất cứ chính quyền nào cũng rất hạn chế. Hiện tại, chính quyền trung ương Trung quốc chỉ có một cách nhanh nhất là chính sách là mở rộng tiền tệ, bơm tín dụng, tăng cường tín dụng,… tất cả các động thái từ ngắn hạn đến dài hạn. Những chính sách dài hạn quá cũng có thể chưa cần dùng tới vì có thể chưa có tác dụng.

10:00

TS. Nguyễn Đức Thành cho biết: Các chuyên gia thế giới gọi dịch virus này là “hiện tượng kích hoạt”, tự nó có thể khu trú ở một số tổn thất nhất định. Nhưng yếu tố kích hoạt của nó nằm ở chỗ làm cả chuỗi cung ứng toàn cầu bị rối loạn. Giảm tốc của kinh tế Trung Quốc năm nay chắc chắn sẽ giảm.

Trên thực tế, không có dịch bệnh do virus, kinh tế Trung Quốc đã giảm rồi. Cộng thêm yếu tố dịch bệnh rất giống như đối với một cá nhân, kinh tế Trung Quốc đã đến tuổi trung niên rồi, đã bắt đầu yếu, nay lại mắc thêm dịch bệnh lại tiếp tục yếu thêm.

Để ước đoán thì rất khó nhưng có thể hình dung chắc chắn kinh tế Trung Quốc trong quý I này là tê liệt. Ví dụ như vùng Hồ Bắc là trái tim của lục địa, trung tâm công nghiệp nặng đã phải đóng cửa từ trước đến sau Tết đã ảnh hưởng rất lớn. Hoặc như Hàng Châu, Tô Châu cũng như vậy.

Ngoài ra, Trung Quốc kiểm soát thông tin rất kỹ, không biết chính xác tình hình dịnh bệnh diễn biến như thế nào? Khi thông tin hiện tại và quá khứ chưa chắc chắn thì tương lai rất khó đoán. Do đó, những dự đoán bất trắc ở tương lai cũng sẽ cao hơn, DN chủ động dừng hoạt động. 

10:10

Ngành du lịch VN sẽ  bị ảnh hưởng nặng nề nhất!

Trả lời câu hỏi ảnh hưởng của dịch virus Corona đến ngành cụ thể, chuyên gia kinh tế Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) cho hay ngành du lịch là ngành bị ảnh hưởng nặng nề nhất từ sự bùng phát dịch virus Corona.

Việt Nam là một trong những quốc gia đón lượng khách du lịch Trung Quốc hàng năm rất lớn, du khách Trung Quốc đóng vai trò quan trọng với ngành du lịch hàng năm.Theo Tổng cục Thống kê, tính trong năm 2019, có 5,8 triệu lượt khách du lịch Trung Quốc đến Việt Nam, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước.

Du lịch Khánh Hòa sẽ  bị ảnh hưởng nặng nề nhất

Trong nhiều năm qua, Trung Quốc là thị trường khách du lịch quốc tế lớn nhất, chiếm khoảng 1/3 trong tổng lượng khách quốc tế đến Việt Nam. Các chuyến bay đến và đi Trung Quốc bị ngừng trệ không chỉ gây tổn thương lớn cho ngành hàng không mà còn làm “tê liệt’ lượng khách du lịch Trung Quốc đến Việt Nam.

Việc du khách Trung Quốc giảm mạnh không chỉ có nguy cơ phá vỡ mục tiêu thu hút khách du lịch quốc tế của ngành du lịch, mà còn tác động sâu sắc đến doanh thu ngành du lịch cũng như đóng góp của ngành vào GDP quốc gia.

10:20

Ngành nông nghiệp sẽ  khó khăn chồng khó khăn!

Tiếp nối ý kiến của TS. Nguyễn Đức Thành về dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong quý I/2020 giữa lo ngại về sự bùng phát của bệnh dịch do virus Corona, TS. Đặng Kim Sơn nhận xét ngắn gọn: "Tôi nghĩ tăng trưởng GDP quý I sẽ không thể đạt được mức dự báo ban đầu".

Nói về những tác động do dịch virus corona, TS. Đặng Kim Sơn cho rằng vấn đề lo lắng nhất của nông sản của Việt Nam và người nông dân vẫn là vấn đề thị trường. Dịch cúm corona tác động tới nông nghiệp theo 2 hướng.

Thứ nhất là cầu. Hiện tại thị trường gần nhất và lớn nhất của chúng ta là Trung Quốc bị tác động trực diện từ corona. Điều này khiến cầu của thị trường sẽ trở về với những sản phẩm cơ bản như lương thực thực phẩm, và bỏ qua những sản phẩm khác như hoa quả... Như vậy, tác động về trái cây, rau đã nhãn tiền có thể thấy.

Nhu cầu giảm thêm một lần nữa từ những ảnh hưởng do việc buôn bán cũng hạn chế như chuỗi siêu thị, hệ thống bán lẻ ngưng trệ khiến cho cầu giảm. Trong khi đó, giao thương bị gián đoạn do dịch bệnh, “ngăn sông cấm chợ” khiến chi phí giao dịch cao, mặt hàng tươi sống của Việt Nam sẽ không bảo quản được.

Thứ hai về kết cấu sản xuất tiêu dùng trong nước trong ngắn hạn không thể thay đổi ngay được để đáp ứng nhu cầu từ thị trường này. Tôi cũng phải nhấn mạnh lại, khi tất cả các vấn đề liên quan đến giao thương bị gián đoạn, nông sản sẽ “nghẽn".  

Chưa tính đến dịch bệnh này, ngày đầu năm 2020, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp đã dự báo năm 2020 sẽ là năm khó khăn của ngành nông nghiệp. Ví dụ như dịch tả lợn Châu Phi khiến cho người chăn nuôi lao đao trong năm 2019 thì đến năm 2020 vẫn còn rất nhiều tác động khác như khó khăn kỹ thuật, tái đàn, vốn …

Hay như năm nay nông nghiệp đương đầu với hạn hán sông Mekông, lâu lắm không diễn ra tình trạng này. Dịch virus corona nổi lên đã che mất những tác động này nhưng về cơ bản vẫn là những khó khăn chúng ta phải vượt qua. Như vậy, khó khăn chồng khó khăn và khó có thể nói chúng ta lạc quan về nông nghiệp trong năm nay nay được.

10:40

Bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch Công ty CP Bagico. (Ảnh: Phạm Vũ Hưng).

Trả lời câu hỏi việc đóng cửa biên giới trong một số ngày qua ảnh hưởng ra sao đến xuất khẩu nông sản Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thành Thực, Chủ tịch Bagico cho hay: Hai thị trường chính của Trung Quốc hiện là thị trường truyền thống (chợ dân sinh và thị trường siêu thị, thương mại điện tử. Trong đó, thị trường truyền thống là phân khúc bị ảnh hưởng nặng nề hơn cả vì dịch virus Corona.

Đối với hàng hoa quả nói riêng và nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc nói chung, truyền thống của Việt Nam là xuất tươi và xuất bằng đường bộ sang các chợ truyền thống, chợ buôn của Trung Quốc. Do đó, việc cửa khẩu Việt - Trung tạm ngừng trệ trong một số ngày qua do tâm dịch virus Corona chắc chắn ảnh hưởng nặng nề đến xuất khẩu nông sản Việt.

Phần lớn nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc trong thời điểm hiện tại là 3 loại trái cây dưa hấu, thanh long và mít. Các loại trái cây này khi xuất sang thị trường Trung Quốc chủ yếu tập trung tại chợ buôn Giang Nam, Quảng Châu hiện dự kiến đóng cửa đến hết ngày 9/2 trong nỗ lực kiểm dịch. Nhiều xe hàng nông sản Việt hiện bị ngừng trệ ở cửa khẩu, thậm chí phải quay đầu do các bãi cửa khẩu không đủ năng lực cung cấp điện để bảo quản hàng hóa. Ngay cả khi cửa khẩu mở cửa thông thương, nếu chợ Giang Nam không hoạt động trở lại, các xe hàng xuất sang cũng sẽ bị ngừng trệ bên kia biên giới. Do đó, không chỉ doanh nghiệp xuất khẩu, chính những người nông dân và thương lái cũng đang từng phút chờ thông tin liệu chợ Giang Nam có mở cửa vào ngày 10/2 sắp tới hay không.

Tại một số quốc gia khác không có đường biên giới giáp ranh Trung Quốc, hoạt động xuất khẩu bằng đường biển chiếm tỷ trọng lớn thì ảnh hưởng của dịch virus Corona sẽ không nặng nề như Việt Nam, nơi xuất khẩu bằng đường biển chiếm tỷ lệ rất thấp. Dù chi phí xuất khẩu bằng đường bộ rất cao nhưng tốc độ thông quan, thời gian từ khâu đóng gói bảo quản hàng hóa đến xuất hàng được rút gọn, khác với xuất khẩu bằng đường biển tốn nhiều thời gian và công đoạn chuẩn bị hơn, gây thiệt hại hơn cho hàng nông sản.

10:50

Người nông dân cần hỗ trợ gì lúc này?

Theo TS. Đặng Kim Sơn, chúng ta không thể trông đợi nhiều vào sự hỗ trợ của Nhà nước, có thể là những hỗ trợ tạm thời như khoanh vốn, giảm thuế, mở kênh phân phối…

Thế nhưng, về dài hạn chúng ta phải làm căn cơ hơn dài như đa dạng hóa thị trường, xây dựng chuỗi giá trị từ nơi sản xuất đến tiêu thụ cuối cùng, chuyển sản uất manh muốn sang quy mô lớn… tất cả đều là những vấn đề đã được nhắc đến rất nhiều mà chưa làm được. Đó chính là vấn đề căn cơ về thương mại.Ngoài ra là vẫn đề phòng chóng dịch.

Chính những bài học từ Trung Quốc cho chúng ta thấy Việt Nam cần phải thay đổi bài bản về phòng chống dịch bệnh.

10:55

Bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch Công ty CP Bagico:

Không phải đến lúc có dịch bện chúng ta mới gặp khó khăn về xuất khẩu, nếu không có dịch bện này thì thời gian tới chúng ta cũng sẽ phải đối mặt với những khó khăn nay.

Một trong những vấn đề của chúng ta đó là quy định về truy xuất nguồn gốc xuất khẩu nông sản bao gồm mã vùng, mã xưởng hay tem truy xuất nguồn gốc. Nếu như đợt này không xảy ra dịch bệnh thì chúng ta vẫn vướng khi thực hiện truy xuất nguồn gốc nông sản vì đến nay chúng ta vẫn dẫm chân tại chỗ trong việc thực hiện các quy định này.Vấn đề nằm ở chính sách, đến nay quy định cụ thể nào về mã vùng, mã xưởng hay tem truy xuất nguồn gốc cần gì thì chưa có. Chính sách cần phải làm kịp thời, làm nhanh hơn để hỗ trợ cho xuất khẩu nông nghiệp.

Cũng phải nói thêm rằng, thế giới mong muốn được bán hàng cho TQ đặc biệt là nông sản. Vì vậy, chúng ta đừng nghĩ rằng bài xích TQ mà phải làm sao có thể chiếm được thị trường lớn này và có đủ năng lực cạnh tranh với các quốc gia khác.Hiện nay, thương mại điện tử của họ đã phát triển nhưng mặt hàng của chúng ta vẫn còn kém về chất lượng, mẫu mã thì chúng ta sẽ còn gặp khó khăn hơn trong xuất khẩu nông sản vào thị trường này.

Nếu làm tốt chúng ta sẽ không còn tình trạng giải cứu ở biên giới nữa.CHúng ta càng hỗ trợ, càng làm ngơ quản lý thì hệ lụy sẽ lớn. Sang TQ thì hàng VN quá ít chúng ta không có chỗ đứng trên thị trơngf thì hoàn toàn phụ thuộc vào người “đến nhà chúng ta mua mang đi”.

Có một vấn đề đã nảy sinh và tắc nghẽn ở nông sản biên giới từ năm ngoái đó là quy định nhập khẩu có mã vùng trồng, mã xưởng, dán tem truy xuất nguồn gốc.

Nếu như đợt này không xảy ra dịch thì cũng có thể 1 -2 tháng tới chúng ta vẫn vướng ách tắc nông sản cửa khẩu. Về vấn đề truy xuất nguồn gốc, chúng ta đang giẫm chân tại chỗ so với năm trước.

Về chính sách chúng ta đã được Trung Quốc thông báo từ 2 năm trước, nhưng hiện tại chúng ta vẫn chưa có quy định cụ thể về mã vùng trồng, xưởng hay tem truy xuất nguồn gốc.

Bản thân luật trồng trọt của Việt Nam có điều 64 về quản lý vấn đề truy xuất nguồn gốc. Tuy nhiên, các văn bản hướng dẫn của Bộ NN&PTNT cũng như UBND các cấp chưa có.

11:00

Bà Nguyễn Thị Thành Thực cho rằng Về vấn đề căn cơ trong lĩnh vực chính sách nếu đề xuất này phù hợp sẽ thay đổi rất nhiều. Đối với mã vùng trồng luôn cố định, không bao giờ thay đổi, nhưng đối với mã xưởng, chúng ta chưa có nhìn nhận và tiêu chuẩn công nhận.

Ví dụ như đối với vải thiều Lục Ngạn, kim ngạch xuất khẩu một năm rất cao, nhưng vì sao không có doanh nghiệp nào đầu tư xây dựng xưởng để sơ chế chế biến. Nguyên nhân vì đầu tư xây dựng nhà xưởng mà một năm chỉ làm 1 đến 2 tháng mùa vụ sẽ không hiệu quả kinh tế.

Nếu chúng ta có những tiêu chuẩn cấp ATVSTP cho các xưởng lưu động như vậy sẽ có thể tháo dời lưu động. Ví dụ như bây giờ làm 2 tháng ở Lục Ngạn, hết mùa vải chúng tôi lại di dời sang các vùng có nhãn để làm tiếp hoặc các vùng khác nữa.

Quan trọng là các địa phương cần hỗ trợ về mặt bằng vì chúng tôi không thể đầu tư tiền mua đất chỉ để xây xưởng sử dụng 1 2 tháng/năm. Đặc biệt như đối với thanh long hiện tại, công tác chế biến rất thuận lợi. Như bình thường có thể phải đợi hàng không bán được hoặc loại 2, 3. Hiện tại hoàn toàn có thể mua được thanh long loại 1 với giá rất rẻ.

11: 10

TS. Nguyễn Đức Thành trao đổi về đề xuất nhà nước hỗ trợ cho nền kinh tế sau khi bệnh dịch do virus Corona kết thúc. (Ảnh: Phạm Vũ Hưng).

Về vấn đề hỗ trợ của  Nhà nước khi dịch virus corona tác động nặng nề đến nền kinh tế, TS Nguyễn Đức Thành cho rằng, khi nền kinh tế xảy ra những rủi ro vĩ mô và bất khả kháng, đối tượng trực tiếp chịu rủi ro là doanh nghiệp. Họ sẽ phải chấp nhận chuyển đổi thị trường, thậm chí chấp nhận thất bại và phục hồi. Tiếp theo đó mới đến các chính sách hỗ trợ của nhà nước.

Nhà nước cần thận trọng khi sử dụng các chính sách hỗ trợ thông qua công cụ vĩ mô như tiền tệ, tài khóa, tín dụng. Hỗ trợ cần trúng và đúng ngành thiệt hại để tránh hiện tượng chảy sang các ngành khác hoặc hỗ trợ kém hiệu quả.

Thay vì vội vàng trong việc sử dụng các công cụ tài chính, vĩ mô; các cơ quan chức năng nên đánh vào các biện pháp hỗ trợ vi mô trong nội bộ ngành, thị trường nhất định để hỗ trợ, khơi thông trong tổ chức ngành, giúp doanh nghiệp có thêm những giải pháp mới mang tính kỹ thuật và đặc thù của ngành. Các giải pháp vĩ mô mới mang tính hiệu quả hơn cả trong bối cảnh ngành bị tổn thương vì rủi ro nhất định.

Trong 15 năm quan sát những cuộc khủng hoảng tại Việt Nam, tôi khẳng định rằng lạm dụng chính sách vĩ mô có thể giải quyết được các vấn đề tâm lý nhất thời như trấn an người dân nhưng không có nhiều hiệu quả cụ thể trong ngành.

11:15

Ngành ngân hàng có nên hành động?

Theo TS. Thành, các biện pháp điều chỉnh tỷ giá và lãi suất đều cần thận trọng trong lúc này do có thể tác động đến nhiều ngành khác thay vì ngành bị tổn thương nặng nề hơn như du lịch hay nông sản.

Việc sử dụng công cụ tỷ giá có thể không có giá trị cụ thể trong bối cảnh hiện tại và gây ra tác động đến toàn nền kinh tế.

Sử dụng công cụ tín dụng cần có sự chọn lọc nhất định, vốn cần được bơm vào các doanh nghiệp bị ảnh hưởng cụ thể vì dịch virus Corona (doanh nghiệp du lịch, xuất khẩu nông sản...0). Nhưng vẫn có nguy cơ vốn rò rỉ sang lĩnh vực khác hoặc ngành khác. Do đó, cơ quan nhà nước nên đặc biệt thận trọng trong việc sử dụng các công cụ vĩ mô như vậy. Trong bối cảnh hiện tại, tôi cho rằng các giải pháp vi mô là hiệu quả và cần thiết hơn.